Elimu yetu inavyojenga matabaka katika jamii

Wanafunzi wa shule ya msingi wakiwa darasani 

MATOKEO mazuri au mabaya  ya elimu kwa mtu,  huonekana katika namna anavyotenda mambo na dhamira yake ya kutenda,  na wala hayatokani na alichojifunza, namna alivojifunza na sababu ya kujifunza.

Hiyo ndio tofauti kubwa kati ya shule yenye kutoa maarifa na ujuzi na shule yenye kutoa vyeti na sifa za kumuwezesha mtu kupata kazi.

Watu wengine wanapozungumzia elimu wanafikiri kuhusu utaratibu mzima wa kujifunza wenye lengo la kumpatia mtu ujuzi na maarifa na kumudu vyema kile alichojifunza.

Ujuzi na maaarifa ndio hasa lengo na upatikanaji wake  unaotarajiwa utumike katika kupambana na changamoto na hata kuibua na kuleta maarifa mengine zaidi.
Kuna watu wengine wanapozungumzia elimu,  wanafikiria umiliki wa cheti kinachoonyesha una ujuzi fulani.

Elimu ya aina hii sio kwa ajili ya kutumika katika maisha wala kutafuta maarifa mengine,  bali ni kwa ajili ya mtu kukariri anachojifunza na  kuyatoa yale maarifa yaliyokaririwa katika mitihani ili apate cheti kizuri kitakachowezesha kupata kazi yenye kipato kizuri.

Kimsingi,  cheti kazi yake ni kumpatia mtu kazi. Cheti ndio ‘pasipoti’ ya kwenda katika nchi ya kipato.

Watanzania wengi kama sio wote,  tumeangukia katika kundi hili. Wengi wetu tunataka pasipoti ya kwenda katika ‘nchi’ ya kipato cha kuajiriwa, tunataka vyeti!
Katika mfumo wetu wa elimu mpaka sasa ufaulu wa mtihani ndio unaosema fulani apangiwe shule gani, apangiwe kozi gani  chuoni, apate kiasi gani kwenye mikopo ya elimu ya juu na apangiwe kazi gani na alipwe kiasi gani.

Sasa kuna vita kati yetu, kila mmoja anataka mwanawe, yeye mwenyewe au ndugu yake  afaulu ili afike katika nchi ya ahadi.

Mbinu mbalimbali zinatumika  kufanikisha lengo hili, vita haina macho! Mbinu kuu ikiwa matumizi ya pesa. Kusoma shule nzuri na ghali, kulipia twisheni, walimu bora, kununua vitabu na mwishowe hata kununua mitihani.

Mchakamchaka  huu wa kutaka kufaulu kisha kupata vyeti,  unawaacha nyuma watu wa kipato cha chini kwani hawawezi kumudu kununua mitihani, au kusoma twisheni  za gharama.

Wenye nacho wananeemeka na mtindo huu. Mwelekeo unaonyesha masikini  wataachwa kwa kiasi kikubwa na wenye uwezo.

Mwanzo wa kujenga matabaka mawili kupitia elimu bila kificho  unaonekana. Angalia matokeo yaliyopita ya kidato cha nne na matokeo ya hivi karibuni ya kidato cha pili.

 

Angalia hadhi ya shule zilizomo katika kumi bora. Au angalia ni wanafunzi wa tabaka gani walio wengi katika shule hizo? Kisha zitazame shule zilizoshika mkia na pia angalia ni wanafunzi wa kutoka tabaka gani wanaosoma shule hizo.

Elimu yetu imeandaa matabaka mawili; tabaka la watu wachache wanaotoka familia zinazojiweza  ambao wanaweza kupata ajira nzuri na tabaka  kubwa la wahitimu kutoka familia masikini ambao wao kazi za mtulinga ndizo zinazowangoja.

Kundi la wenye vyeti vizuri ni wazi limeshika hatamu mbalimbali za uongozi wa nchi. Kwa vile nao elimu yao ni ya kuonyesha uwezo wa kukariri na kuweza kujibu mtihani vyema ili wapate kazi nzuri na hatimae kipato, jambo kubwa wanalolifanya ni kujitajirisha na sio kumkwamua Mtanzania atoke hapa alipo.

Ripoti mbalimbali za ubadhirifu, wizi  na matumizi mabaya ya madaraka ni mifano michache tu ya watu walioenda shule kwa ajili ya kupata vyeti na sio kuelimika.

Vyeti sasa vimekuwa ndio njia ya kuchagua nani afanye kazi ngumu na na nani afanye kazi za ofisini. Aliyefeli au asiye na cheti kizuri bila kujali uzalendo wake au ujuzi wake mwingine wowote,  huyo lazima afanye kazi za sulubu.

Mbinu nyingi za kufaulu mitihani zinapatikana mjini. Hivyo basi watakaofaulu mitihani na kupata vyeti hatimaye kupata sifa za kupata kazi,  ni wazi wengi wao watakuwa watu wa mjini.
Watu wa vijijini watakuwa wamebaguliwa na kuachwa kuendelea kuishi katika kundi la watu wa kazi ngumu. Vivyo hivyo kwa mikoa iliyo nyuma kimaendeleo,  nayo itaachwa katika kundi la watu wa aina hiyo ya ajira.

Tumetengeneza matabaka ya watu wanaopaswa kuongoza na wale wanaopaswa kuwa watwana wa kuwatumikia viongozi waliopata nafasi kwa sababu wana vyeti.
 Hakuna shaka yeyote kuwa ile elimu ya kikoloni iliyobagua watu kwa misingi ya rangi,

  sasa imerudi na anayebaguliwa ni Mtanzania. Kibaya zaidi anayefanya ubaguzi huo naye ni Mtanzania.  Chonde tunakoelekea sio kuzuri!